राम्रो सञ्चार/डेस्क
महोत्तरी । एक दशकअघिसम्म रुख काट्ने, सिकार गर्ने र चरन चलाउने गतिविधिले उजाडिएको बर्दिबास नगरपालिका–३ को चुरे क्षेत्र अहिले हरियोले ढाकिएको छ। यो रूपान्तरण सम्भव भएको छ—स्थानीय महिलाको नेतृत्वमा गरिएको निरन्तर संरक्षण अभियानले।
करीब ३५९ हेक्टरमा फैलिएको कालीदमार र ३५० हेक्टर क्षेत्रफलमा रहेको रातु महिला सामुदायिक वन आज हरियालीको प्रतीक बनेका छन्। कालापानीका २१० परिवारले संयुक्त रूपमा यी वनको संरक्षण गर्दै आएका छन्। विशेष गरी रातु महिला सामुदायिक वन पूर्ण रूपमा महिलाले सञ्चालन गरेको उदाहरणीय मोडेल हो—जहाँ अध्यक्षदेखि सदस्यसम्म सबै महिलाहरू नै छन्।
कालीदमार सामुदायिक वनका संस्थापक सचिव बालकिशोर रायमाझीका शब्दमा, “पहिले यहाँ सालका बिरुवा पनि उम्रिन डराउँथे, अहिले वनको ४० प्रतिशत हिस्सा सालले ढाकिएको छ।” उनका अनुसार चरीचरण रोकिएपछि मृग, हरिण, नीलगाई र बँदेलजस्ता वन्यजन्तुको संख्या तीव्र रूपमा बढेको छ। स्थानीय महिलाको २४ घण्टे निगरानी र सिकार प्रतिबन्धले वनमा जीवन फर्किएको उनी बताउँछन्।
वनभित्र बनाइएको कालापानी उद्यान अहिले पक्षीहरूको कलरबले गुन्जायमान छ। मयुर, लुइँचे, र दुर्लभ प्रजातिका चराचुरुङ्गीको उपस्थिति वनको आकर्षण बनेको छ। “हामी महिलाले पालैपालो वनको पहरा गर्छौं,” रातु महिला सामुदायिक वनकी अध्यक्ष मुना श्रेष्ठ भन्छिन्, “अब त नयाँ प्रजातिका चराहरू पनि देखिन थालेका छन्, जुन हाम्रो प्रयासको प्रतिफल हो।”
डिभिजन वन कार्यालयका प्रमुख अजय मिश्रले महिलाको पहरेदारी र तारबार व्यवस्थापनले अवैध चोरीसिकारी रोकिएको बताउँछन्। “अब वन र वन्यजन्तुको आवास सुरक्षित छ, यो सामुदायिक सचेतना र महिलाको समर्पणको उत्कृष्ट उदाहरण हो,” उनले भने।
यस्तै, स्थानीय होटल तथा पर्यटन व्यवसायी सङ्घका अध्यक्ष गुञ्जबहादुर कार्कीले यस क्षेत्रलाई प्राकृतिक र धार्मिक पर्यटनको गन्तव्य बनाउन सकिने सम्भावना देख्छन्। “चुरे वनसँगै टुटेश्वरनाथ महादेव मन्दिर, पञ्चधुरादेवी शक्तिपीठ, राइमण्डलधाम, प्रागैतिहासिक हतियार स्थल, गिद्धको बासस्थान, चनौटेडाँडाका सुन्तला र जडीबुटीको भण्डार—यी सबै मिलेर यो क्षेत्र अनुपम सम्पदा हो,” उनी भन्छन्।
स्थानीयहरू विश्वास गर्छन्—यदि तीनै तहका सरकार र निकायले योजनाबद्ध पूर्वाधार विकासमा लगानी गरे महोत्तरीको यो चुरेक्षेत्र निकट भविष्यमा आर्थिक समृद्धिको हरियो केन्द्र बन्नेछ।
