स्वदेशमै कृषि र रेन्बो ट्राउट माछापालनबाट लखपति बने कृष्णबहादुर

मकवानपुर – वैदेशिक रोजगारीका लागि साउदी अरब जान तयारी गरेका मकवानपुरका कृष्णबहादुर मोक्तान अहिले स्वदेशमै सफल उद्यमी बनेका छन् । थाहा नगरपालिका–५ खोलाघारीका मोक्तानले ट्राउट माछापालन र कृषिकर्मबाट वार्षिक १९ लाख भन्दा बढी आम्दानी गर्दै आएका छन् ।

चालु आर्थिक वर्षको छ महिनामा वैदेशिक रोजगारीका लागि अन्तिम श्रम स्वीकृति लिने नेपालीको संख्या दुई लाख ३० हजार ४३९ र पुनः श्रम स्वीकृति लिनेको संख्या एक लाख ६२ हजार ६२८ रहेको नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्याङ्कले देखाएको छ । यो संख्या अघिल्लो वर्षको तुलनामा केही कम भए पनि रोजगारीका लागि पलायनको समस्या कायमै रहेको छ ।

यस्तो परिस्थितिमा मोक्तान जस्ता किसानले स्वदेशमै सफलताका कथा लेखेर युवाहरूका लागि प्रेरणादायी उदाहरण बनेका छन् ।

वैदेशिक रोजगारीको असफलता बनी अवसर

विसं २०७४ मा काठमाडौंमा सवारी चालकका रूपमा काम गर्दै आएका मोक्तान साउदी अरब जाने तयारीमा थिए । तर मेडिकल जाँचमा जन्डिस देखिएपछि वैदेशिक रोजगारी असफल भयो । त्यसपछि उनले आफ्नै गाउँ फर्केर कृषिकर्म सुरू गर्ने निर्णय गरे ।

“काठमाडौंमा सवारी चलाउँथेँ, नुवाकोटका एक दाजुको सल्लाहमा आफ्नै गाउँ फर्केर कृषि कर्ममा लागेँ । काभ्रेमा माछापालनका लागि प्राविधिक तालिम लिएँ,” मोक्तानले भने ।

६० लाख लगानीमा व्यावसायिक माछापालन

विसं २०७७ देखि मोक्तानले ६० लाख रुपैयाँ लगानीमा दुई रोपनी क्षेत्रफलमा ट्राउट माछापालनका लागि नौ खण्डको पोखरी निर्माण गरे । उनले युनिक कृषि फार्म दर्ता गरेर पाँच हजार रेन्बो ट्राउट र सात हजार स्थानीय असला माछापालन गर्दै आएका छन् ।

वार्षिक एक हजार सात सय किलो माछा उत्पादन गर्ने मोक्तानले प्रति केजी १५०० रुपैयाँका दरले बिक्री गर्दै २५ लाख रुपैयाँको कारोबार गर्दै आएका छन् । सबै खर्च कटाएर वार्षिक १२ लाख भन्दा बढी आम्दानी हुने गरेको उनको भनाइ छ ।

बजारको व्यापक पहुँच

मोक्तानको फार्ममा उत्पादित माछा हेटौंडा, काठमाडौं र स्थानीयस्तरमा दामन, पालुङ र सिमभन्ज्याङमा खपत हुन्छ । “बजारको समस्या छैन, उत्पादन गर्न सके बिक्री हुन्छ । प्रायः फार्ममै माछा लिन आउनुहुन्छ,” उनले भने ।

कृषि विविधीकरण र रोजगारी सिर्जना

माछापालनसँगै मोक्तानले आठ रोपनी जग्गामा हेवाड जातको किबी र २० रोपनी जग्गामा तरकारीखेती गर्दै आएका छन् । तरकारीखेतीका लागि एक सय मिटरका पाँचवटा टनेल निर्माण गरी काउली, बन्दा, गाजर, मुला, आलुलगायतका तरकारी उत्पादन गर्दै वार्षिक सात लाख भन्दा बढी आम्दानी गर्दै आएका छन् ।

पछिल्लो समय दामनको बागवानीबाट एक सय २० बोट किबीको बिरुवा ल्याएर रोपेका उनले गत वर्ष ३० किलो किबी बिक्री गरेका छन् । आगामी वर्षदेखि पूर्ण रूपमा उत्पादन लिन सक्ने उनको विश्वास छ ।

उनको फार्ममा तीन जनाले स्थायी रोजगारी पाएका छन् भने मौसमी कामकाजका लागि स्थानीयवासीलाई काम दिइरहेका छन् ।

पर्यटन प्रवर्द्धनको योजना

माछापालनबाट बगेको पानीलाई घट्ट चलाउन प्रयोग गर्ने मोक्तानले भविष्यमा रिसोर्ट बनाएर स्थानीय पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने योजना बनाएका छन् । स्थानीयस्तरमै उत्पादित मकै, कोदो, फापर, माछा, सिस्नु र खोले सागको परिकार खुवाउने उनको योजना छ ।

सामाजिक दायित्व र नेतृत्व

विसं २०७४ र २०७९ को स्थानीय चुनावमा वडा सदस्यमा निर्वाचित मोक्तान हाल कार्यवाहक वडाध्यक्षका रूपमा काम गर्दै आएका छन् । सामुदायिक सेवासँगै उनले कृषि उद्यमितालाई निरन्तरता दिएका छन् ।

कर्मभूमि सामुदायिक वनबाट निस्केको मूलको पानी काठमाडौंको गोदावरीमा जाँच गर्दा ट्राउट माछापालनका लागि उपयुक्त भएकाले यो व्यवसाय सुरू गरिएको उनले जानकारी दिए ।

क्षेत्रीय प्रभाव र भविष्यका सम्भावना

मकवानपुरका उत्तरी क्षेत्रका अन्य किसानहरू पनि मोक्तानको सफलताबाट प्रेरणा लिएर रेन्बो ट्राउट माछापालनतर्फ आकर्षित भएका छन् । यहाँका किसानहरूले माछापालनसँगै नगदेबाली खेती गरेर उल्लेखनीय आर्थिक उपार्जन गर्दै आएका छन् ।

मोक्तानको सफलताको कथाले देखाएको छ कि उपयुक्त योजना, प्राविधिक ज्ञान र निरन्तर मेहनतले स्वदेशमै आर्थिक सफलता हासिल गर्न सकिन्छ । यस्ता उदाहरणले वैदेशिक रोजगारीमुखी नेपाली युवाहरूलाई स्वदेशमै उद्यमशीलताको बाटो देखाउने काम गर्दै आएको छ ।

उनका अनुसार स्वदेशमा श्रम र लगनशीलताका साथ काम गर्दा वैदेशिक रोजगारीभन्दा राम्रो आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने प्रमाणित भएको छ ।